Nerwiak Mortona – objawy, przyczyny i leczenie
Nerwiak Mortona to przypadłość dotycząca przedniej części stopy, powodująca znaczny dyskomfort i ból u pacjentów. Dolegliwość, związana z podrażnieniem nerwu, jest szczególnie dokuczliwa podczas chodzenia po twardym podłożu oraz w wąskim obuwiu. Schorzenie wymaga specjalistycznej pomocy, a bagatelizowanie problemu wpływa na nasilenie dolegliwości bólowych. Dowiedz się, co jest przyczyną neuralgii Mortona. Kto może ją zdiagnozować i jak leczy się zmiany chorobowe?
Czym jest nerwiak Mortona?
Nerwiak Mortona, nazywany również nerwiakiem międzypalcowym, podeszwowym albo metatarsalgią lub neuralgią Mortona, jest schorzeniem odpowiedzialnym za ból w przedniej części stopy, która może promieniować aż do czubka palców. Często towarzyszy mu również pieczenie, palenie, mrowienie, a nawet drętwienie stopy. Przyczyną tych dolegliwości jest podrażnienie nerwu palcowego wspólnego, często określanego mianem nerwu międzyśródstopnego.
Za unerwienie przedniej części stopy odpowiadają dwa nerwy – podeszwowy przyśrodkowy oraz podeszwowy boczny, które biegną w kierunku obwodowym, rozgałęziają się w końcowe gałęzie docierające do palców i przebiegają pod więzadłem poprzecznym stopy. To właśnie więzadło poprzeczne pełni funkcję stabilizującą głowę kości śródstopia. Ze względu na budowę anatomiczną nerw może zostać uwięziony i poddawany ciągłemu drażnieniu pod więzadłem, co prowadzi do procesu włóknienia i rozwoju nerwiaka Mortona.
Chociaż w powszechnym użyciu dolegliwość określana jest nazwą „nerwiak Mortona”, prawdziwy nerwiak, czyli niezłośliwy guz w okolicy nerwu podeszwowego, wywodzący się z tkanki nerwowej, diagnozowany jest stosunkowo rzadko. Dlatego ból wynikający z samego podrażnienia nerwów i stanu zapalnego określa się często neuralgią Mortona.
Objawy neuralgii Mortona
Nerwiak międzypalcowy (Mortona) objawia się przede wszystkim bólem w obrębie śródstopia, szczególnie przedniej części. Pacjenci skarżą się również na uczucie pieczenia, palenia, mrowienia, czy drętwienie palców, występujące najczęściej w pozycji stojącej, a zwłaszcza podczas chodzenia po twardych powierzchniach, lub w butach z wąskimi czubkami. Wraz z rozwojem schorzenia, dolegliwości bólowe nasilają się i mogą promieniować do palców stopy.
Charakterystycznym objawem wskazującym na neuralgię Mortona jest ból pojawiający się w wyniku ucisku przestrzeni międzypalcowej, dokładnie między trzecią a czwartą kością śródstopia.
W przypadku pojawienia się dyskomfortu w obrębie śródstopia zaleca się konsultację ze specjalistą. Podolog lub ortopeda mogą przeprowadzić badanie kliniczne i zaproponować dalsze metody postępowania.
Przyczyny neuralgii Mortona
Zaburzenia związane z nerwem podeszwowym, takie jak ucisk i ból, są zazwyczaj efektem zmian przeciążeniowych, które następują na skutek powtarzającego się urazu mechanicznego. W wyniku tego rodzaju podrażnień dochodzi do procesu zapalnego oraz wtórnego włóknienia w okolicy nerwu, co prowadzi do zwiększenia jego objętości i w konsekwencji do jeszcze większego ucisku.
Metatarsalgia Mortona może być wywołana przez różnorodne procesy, które powodują zwężenie przestrzeni wokół nerwu. Najczęściej spotykaną przyczyną jest płaskostopie poprzeczne, które zakłóca prawidłową konfigurację głów kości śródstopia, powodując nieprawidłowe rozłożenie nacisków w przedniej części stopy. To z kolei może wywoływać lokalny obrzęk i zwiększonego nacisku na nerw. W przypadku pacjentów z płaskostopiem poprzecznym często dochodzi do sytuacji, w której nerw podeszwowy zostaje uwięziony przez więzadło poprzeczne śródstopia. Wśród innych czynników ryzyka wystąpienia przypadłości wyróżnia się:
- noszenie wąskiego obuwia, szczególnie noszenie butów na wysokim obcasie (dlatego dolegliwość częściej dotyczy kobiet),
- obecność guza (prawdziwego nerwiaka) lub zmian zwyrodnieniowych,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- urazy w okolicy śródstopia,
- przykurcz mięśni łydki,
- polineuropatia obwodowa (np. w przebiegu cukrzycy – stopa cukrzycowa),
- niestabilność stawów śródstopia.
Jak rozpoznać nerwiak Mortona w stopie – diagnostyka
Szczegółowa diagnostyka u pacjentów z bólem stopy pozwala ustalić, co jest przyczyną dolegliwości i jakie metody postępowania będę najodpowiedniejsze w konkretnym przypadku. Dlatego dyskomfort, mrowienie lub ból zlokalizowany w śródstopiu, pojawiający się podczas chodzenia, lub noszenia wąskich butów, jest wskazaniem do konsultacji z podologiem lub ortopedą.
Specjalista w trakcie wizyty przeprowadza wywiad medyczny oraz szczegółowe badania kliniczne. Nasilanie się bólu podczas ucisku między III i IV kością śródstopia jest charakterystycznym objawem przypadłości. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się dodatkowo badania obrazowe, przede wszystkim usg., rtg., a czasami również rezonans magnetyczny (MRI), które pozwalają wyeliminować inne przyczyny dolegliwości.
Nerwiak Mortona – jak leczyć?
Neuralgia Mortona może być leczona zarówno przy wykorzystaniu metod zachowawczych, jak i chirurgicznych. Wybór sposobu postępowania zależy od nasilenia objawów oraz reakcji na dotychczasowe leczenie.
Metody zachowawcze obejmują zmianę obuwia, stosowanie wkładek ortopedycznych, terapię fizyczną oraz stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. W przypadkach, gdy objawy nie ustępują lub są szczególnie nasilone, może być konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Ostateczna decyzja dotycząca sposobu leczenia powinna być podejmowana we współpracy z lekarzem specjalistą.
Nerwiak Mortona — na czym polega leczenie zachowawcze
Wstępne podejście terapeutyczne w przypadku nerwiaka Mortona często opiera się na metodach leczenia zachowawczego. Istotnym elementem terapii jest dobór odpowiedniego obuwia i zastosowanie wkładek, np. peloty metatarsalnej, która ma na celu odciążenie głów kości śródstopia, co przyczynia się do zmniejszenia ucisku.
Alternatywną metodą są leki przeciwzapalne czy iniekcja sterydowa w obszar dotknięty chorobą, przeprowadzana pod ścisłą kontrolą ultrasonografii (USG).
Ważnym elementem leczenia neuralgii Mortona jest również rehabilitacja, m.in. terapia manualna, która ma na celu zwiększenie elastyczności tkanek, wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięśnie stóp i podudzi, a także fizykoterapia, zmniejszająca stan zapalny i kinesiotaping, wspierający i stabilizujący stawy.
Kiedy konieczna jest operacja przy nerwiaku Mortona?
W przypadku, gdy metody leczenia zachowawczego nerwiaka Mortona nie przynoszą rezultatów, pacjentom proponuje się zazwyczaj leczenie operacyjne. Procedura obejmuje usunięcie zmiany patologicznej i poddanie jej badaniu histopatologicznemu, które ma na celu potwierdzenie diagnozy.
Okres rekonwalescencji po zabiegu, który obejmuje proces gojenia się rany oraz powrót do pełnej sprawności, trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni. W tym czasie pacjentom zalecana jest również fizjoterapia. Zabieg pozwala zwykle odzyskać pełną sprawność, powrócić do codziennych czynności, aktywności fizycznej i sportowej.
Domowe sposoby na nerwiaka Mortona
Choć domowe sposoby nie są w stanie wyleczyć nerwiaka Mortona, mogą pomóc w złagodzeniu objawów i zapobieganiu ich nasileniu. Wśród proponowanych metod można wyróżnić:
- zmianę obuwia, szczególnie rezygnację z wąskich butów na wysokim obcasie,
- stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych,
- masaż stóp i ćwiczenia rozciągające,
- stosowanie zimnych okładów.
Jeśli dolegliwości nie ustępują, lub ból nasila się pomimo wprowadzonych zmian, należy skonsultować się ze specjalistą.
Jak zapobiegać neuralgii Mortona – profilaktyka
Chociaż pacjenci nie zawsze przyczyniają się do powstania nerwiaka Mortona, a przyczyny przypadłości są złożone, pewne działania mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia schorzenia. Istotne jest przede wszystkim noszenie odpowiedniego obuwia, które nie uciska stóp. Ważne jest również unikanie obciążania stóp, np. długotrwałe chodzenie, bieganie po twardych nawierzchniach. Aby poprawić biomechanikę stopy warto stosować wkładki ortopedyczne, oraz wykonywać ćwiczenia rozciągające i wzmacniające. Duże znaczenie ma również regularne badanie stóp u podologa, pozwalające wykryć ewentualne problemy na wczesnym etapie.
FAQ
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące nerwiaka Mortona.
Prawdziwy nerwiak Mortona (narośl) jest niezłośliwym guzem, występującym stosunkowo rzadko, natomiast neuralgia Mortona (często nazywana nerwiakiem) to dolegliwość związana z obecnością stanu zapalnego i ucisku na nerwy w stopie.
Nerwiak Mortona objawia się bólem, drętwieniem, paleniem lub mrowieniem w obrębie przedniej części stopy, zazwyczaj między trzecim a czwartym palcem. Ból nasila się podczas nacisku, lub podczas chodzenia, szczególnie w wąskim obuwiu.
Diagnoza nerwiaka Mortona opiera się na badaniu klinicznym i obrazowym. Zwykle wstępnego rozpoznania dolegliwości dokonuje podolog lub ortopeda.
W przypadku dolegliwości bólowych w obrębie stopy należy skonsultować się z podologiem lub ortopedą.
Decyzja o operacji nerwiaka Mortona zależy od wielu czynników, takich jak nasilenie objawów, reakcja na leczenie zachowawcze oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. W przypadku ciężkich objawów, które nie reagują na inne metody leczenia, zabieg może pomóc pacjentowi odzyskać komfort i umożliwić powrót do pełnej sprawności.
Leczenie nerwiaka Mortona może obejmować stosowanie wkładek ortopedycznych, zmianę obuwia, terapię fizyczną, leki przeciwbólowe oraz, w niektórych przypadkach, zabieg chirurgiczny w celu uwolnienia ucisku na nerw. Wybór metody zależy przede wszystkim od nasilenia objawów.
Narośl na kości na stopie może być objawem różnych schorzeń. Nerwiak Mortona występuje w obrębie przedniej części stopy, ale w tej lokalizacji mogą pojawić się również inne zmiany, dlatego w celu dokładnej diagnozy zaleca się konsultację ze specjalistą.
Szersze buty czy stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych może przynieść ulgę pacjentom z neuralgią Mortona, jednak często nie są to metody wystarczające do całkowitego wyeliminowania dolegliwości. Dlatego zaleca się wizytę u specjalisty, który przeprowadzi precyzyjne badania i zaproponuje odpowiednie leczenie.
Źródła:
- Silvia Valisena, Gianfranco John Petri, Andrea Ferrero, Treatment of Morton’s neuroma: A systematic review, 2018
- M. S. Mak, R. Chowdhury, R. Johnson, Morton’s neuroma: review of anatomy, pathomechanism, and imaging, 2021
- William R. Adams II, Morton’s neuroma, 2010
